HAJAAR NI NOTE NI AATMA KATHA

કળશ પૂર્તિ

દિવ્ય ભાસ્કર
“લા’ફટર” કૉલમ

લેખક – વિનય દવે
“હજારની નોટની આત્મકથા, ધોરણ-8નો નિબંધ”

– વિનય દવે

હું એક જમાનામાં એક હજારની નોટ હતી. ત્યારે મારું નામ, ‘હજારની નોટ’ હતું. ત્યારે મારા ‘કાગળના દેહ’ પર સત્તર ભાષાઓમાં મારી ઓળખ લખેલી હતી. ભારત સરકાર અને રિઝર્વ બેન્ક મારાં ‘મમ્મી-પપ્પા’ હતાં. પૂજ્ય ગાંધી બાપુના આશીર્વાદ મારા પર સતત વરસ્યા કરતા. હનુમાનજીએ છાતી ચીરી ત્યારે એમનાં હૃદયમાં ‘સિયા-રામ’નાં દર્શન થયાં હતાં. તેવી જ રીતે મારા હૃદયમાં ગાંધી બાપુના દર્શન થતાં હતાં. એક સમયે લોકો મારી પાછળ ‘આવારા, પાગલ, દીવાના’ હતા. દરેક જણ મને પામવા, મેળવવા ‘દોડમદોડ’ કરતાં.

મને જોઈ મારા આશિક ‘હજાર કે લિયે કુછ ભી કરેગા’ ગીત ગાવા માંડતા હતા. મારી હાજરી માત્ર જ લોકોનાં ‘તન, બદન’માં ગરમી લાવી દેતી. હું જેની પાસે હોઉં એ પોતાને ‘એકે હજારા’ માનવા માંડતો. મારી એક ‘ગડ્ડી’ યાને કિ થોકડી તો ‘સ્ટેટસ સિમ્બોલ’ ગણાતી. રબ્બર બેન્ડથી બંધાયેલી અમારી સો બહેનોની એક થોકડી ‘સો કૌરવો’ને હરાવી દેવાની પ્રચંડ તાકાત ધરાવતી. અમે સો બહેનો ભેગી થઈ અને એક ‘બંડલ’ બનતી ત્યારે તો ગમે તેવા લબાડને ‘લખપતિ’ બનાવી દેતી.

મારો દોર, દમામ, ભભકો, માભો જોરદાર હતો. મારી એન્ટ્રી પડતાં જ બધાં ‘આઘાપાછા’ થવા માંડતા. હું કોઈની પણ સામે પ્રગટ થતી ત્યારે એની ‘બોલતી બંધ’ થઈ જતી. બધાય મારી સામે નતમસ્તક થઈ જતાં. એવું કહેવાય છે કે સીધી આંગળીએ ઘી ના નીકળે તો આંગળી વાંકી કરવી જોઈએ. તે સમયે આ વાંકી આંગળી એટલે હું ગણાતી. કોઈ પણ કામ એ જમાનામાં નહોતું થતું ત્યારે ‘લાસ્ટ રિઝોર્ટ’ યાને કિ છેલ્લા ઉપાય તરીકે મારું પ્રાગટ્ય કરવામાં આવતું.

ટર્નિંગ વિકેટ પર ધરખમ સ્પીનર બોલિંગ કરે ત્યારે સામેવાળાના ‘દાંડિયા ડૂલ’ થઈ જાય એમ મારા મેદાનમાં ઊતરતાની સાથે ટપોટપ વિકેટો ખરવા માંડતી, ફટોફટ કામ થવા માંડતાં’તાં. સામાન્ય માણસ હોય કે પછી સંત, નાગરિક હોય કે નેતા, ભીરુ હોય કે ભાઈલોગ, બબૂચક હોય કે બિલ્ડર, બેસ્ટમેન હોય કે બૂકી, સ્ટાર હોય કે સટોડિયા, ખેડૂત હોય કે ખડૂસ, બાવા હોય કે બુટલેગર, ટીચર હોય કે ચીટર સમાજના દરેક વર્ગમાં મારી બોલબાલા રહેતી. સારા કામથી માંડીને ખોટા કામમાં મારી હાજરી અનિવાર્ય હતી.

મારી મદદથી સમાજસેવા થતી તો ક્યારેક મારા દુરુપયોગથી સમાજ વિરોધી કામો પણ થતાં. કોઈને જોડવા, તોડવા તો કોઈને ફોડવા માટે પણ મારો જ ઉપયોગ થતો. મારા દ્વારા કેટલાંકનાં ઘર ચાલતાં તો મારા દ્વારા જ કેટલાંક ઘર ભરતાં. એક્ટરોમાં અમિતાભ અને નોટોમાં એક હજાર કાયમ ‘ટોપ પોઝિશન’ પર રહેતાં. સરકારી કામોમાં તો મારી નોટના ‘સિક્કા’ પડતા’તા. (ઓત્તારી, નોટના સિક્કા પડતા’તાં? આ જબરું લાયા. બાકી લાયા.) પેલી કહેવત છે ને કે ‘જ્યાં ના પહોંચે રવિ ત્યાં પહોંચે કવિ.’

મારા સંદર્ભમાં આ કહેવત કંઈક આવી બની જતી. ‘જ્યાં ના ચાલે સરકારની ત્યાં ચાલે નોટ હજારની’ આમ, એક સમયે મારું અભૂતપૂર્વ મહત્ત્વ હતું. લોકો મારા ‘જબરા ફેન’ હતા. મારા જેવા રંગઢંગ, રૂપ, સ્વરૂપ ધરાવતી આબેહૂબ મારા જેવી જ દેખાતી ડુપ્લિકેટ બહેનોને પણ ‘નકલીપણું’ પકડાઈ ના જાય ત્યાં સુધી મારા જેટલું જ માન-પાન મળતું. કેમ કે એ વખતે મારી યાને કિ એક હજારની નોટની પ્રચંડ લોકચાહના હતી, પણ…

આઠમી નવેમ્બરની સલૂણી સાંજ મારા માટે સણસણતી સાંજ પુરવાર થઈ ગઈ. એ સાંજે ધોળી દાઢીવાળા કાકાએ કાળાં નાણાં દૂર કરવા લાલઘૂમ થઈ એવી લીલા કરી કે બધાં પીળાં પડી ગયાં. અેમણે ‘ભાઈયોં ઔર બહેનોં’ અને ‘મિત્રો’ જેવા શબ્દોમાં અનુસ્વાર ઉમેરી મારી બાદબાકીની જાહેરાત કરી. દિલ ધડકાવી નાખે એવી રીતે કહ્યું કે, ‘પાંચસો રૂપિયા અને એક હજાર રૂપિયાની નોટો ચલણમાંથી નાબૂદ કરવામાં આવે છે.’ ચારેબાજુ સન્નાટો વ્યાપી ગયો. જોકે, મારી નાની બહેન એટલે કે પાંચસોની નોટ તો પ્લાસ્ટિક સર્જરી કરાવીને આવેલી હિરોઇનની જેમ નવા રંગ-રૂપ સાથે ફરી રજૂ થઈ, પણ મારો યાને કિ એક હજારની નોટનો તો ‘એકડો’ જ કાઢી નાખવામાં આવ્યો.

ચારે બાજુ ‘અફડાતફડી’ મચી ગઈ. ઘરમાં રાખી જે લોકો મને ‘નઈ નવેલી દુલ્હન’ની જેમ સાચવતા હતા એ જ લોકો મને ‘કુલચ્છની કલમૂંહીં’ કહી તરછોડવા માંડ્યા. મને પોતાની પાસે રાખવા માટે ‘જાન કી બાજી’ ખેલનારા મને ‘પધરાવવા’ના પેંતરા કરવા માંડ્યા. કેટલાક લોકો તો ‘અદલ સોનારણ બદલ સોનારણ’ એવા ગરબા ગાતા મને બદલવા બેન્ક તરફ ધસી ગયા. મારા માટે એક જમાનામાં ‘છોડેંગે ના હમ તેરા સાથ’ એવું ગાનારા ‘જા જા જા બેવફા’ એવું ગાઈ મને બીજે ધકેલવા માંડ્યા.

મારું કોઈ લેવાલ ના રહ્યું. મારી ઇજ્જત, આબરૂ ધૂળધાણી થઈ ગયાં. લોકો મારા વિમાન બનાવી, હોડી બનાવી, ભૂંગળી બનાવી ફોટા પાડી વોટ્સએપ ફેસબુક પર મૂકવા માંડ્યા. ‘ડિમોને ટાઇઝેશન’ એવું રૂડું રૂપાળું નામ આપી મારી પથારી ફેરવી નાખવામાં આવી. ભિખારીઓએ પણ મને લેવાની ના પાડી દીધી. પોતાના ઘરમાં પ્લાસ્ટર ઓફ પેરિસની નકલી છત બનાવી એમાં મારા થોકડા સંતાડનારા કોથળા ભરી મને કચરાપેટીમાં ફેંકવા માંડ્યા.

અરે! કેટલાક તો મને ‘ગંગામાં’ વહાવવા માંડ્યા. એકઝાટકે મારી હસ્તી હતી ન હતી થઈ ગઈ. ‘હજાર કા નોટ બેવફા હૈ’ એ‌વી મારી બદનામી થઈ ગઈ. ક્યા સે ક્યા હો ગયા? હું કાગળમાંથી નોટ બની અને નોટમાંથી ફરી કાગળ બની ગઈ. શું મારા એ સોનેરી દિવસો ફરી પાછા આવશે? ઓ દાઢીવાળા કાકા ‘મગનું નામ મરી તો પાડો.’

– © Vinay Dave

રોમિયો જુલિયેટનું વેલેન્ટાઈન – વિનય દવે

કળશ પૂર્તિ-દિવ્ય ભાસ્કર-૧૫/૦૨/૨૦૧૭
લા’ફટર – વિનય દવે 
“રોમિયો જુલિયટનું વેલેન્ટાઇન”
વેલેન્ટાઇન્સ-ડે’ના દિવસે રમેશ સાથે જે દુર્ઘટના ઘટી એનાં મૂળિયાં તો ‘ફ્રેન્ડશિપ ડે’ના દિવસે રોપાયાં હતાં. યાને કિ 14મી ફેબ્રુઆરીએ થયેલી  બબાલનો છેડો છઠ્ઠી ઓગસ્ટને અડતો હતો. ‘ફ્રેન્ડશિપ ડે’ એટલે કે છઠ્ઠી ઓગસ્ટે રમેશને એની પત્ની જયા સાથે જબરજસ્ત ઝઘડો થયેલો. મૂળ વાત એવી બનેલી કે જયાએ રમેશને બજારમાંથી ભીંડા લાવવાનું કહેલું. રમેશ ભીંડા તો લઈ આવેલો, પણ જયાને એ ભીંડાની ‘ક્વોલિટી’ પસંદ નહોતી આવી.
પછી જ્યારે જમવા બેઠાં ત્યારે રમેશે ‘ભીંડાનું શાક ભંગાર બન્યું છે’ એવી કોમેન્ટ કરી ત્યારે જયાની ‘પિન છટકી’. એણે સામે ‘છાસિયું’ કર્યું અને કહ્યું, ‘તમે ભંગાર ભીંડા લાવો તો શાક પણ ભંગાર જ બને.’ આ સાંભળી રમેશે સામો વાર કર્યો, ‘ભીંડા બરાબર હતા, પણ તેં તારા ડાચા જેવું શાક બનાવ્યું છે, સાવ બકવાસ.’ તો જયાએ પણ વળતો પ્રહાર કર્યો, ‘અરે! જાવ જાવ. તમે ભીંડો તમારા જેવો લઈ આવ્યા’તા. સાવ ઘરડો.’ બસ, એ પછી રમેશ અને જયા વચ્ચે ‘દંગલ’ શરૂ થઈ ગયેલું. ક્લાક સુધી બંનેની ‘ફાઇટ’ ચાલી, પણ કોઈ ‘ચિત્ત’ના થયું એટલે બંને અલગ અલગ રૂમમાં જતાં રહ્યાં. જયા મેઇન બેડરૂમ બંધ કરી સૂઈ ગઈ.
રમેશ ‘ગેસ્ટ બેડરૂમ’માં જઈ પલંગ પર પડ્યો. ત્યાં જઈ એણે આજકાલ લોકો જે સૌથી વધારે કરે છે એ પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી. યસ એણે મોબાઇલમાં ફેસબુક અને વોટ્સએપ પર ચેટિંગ શરૂ કર્યું અને થોડી જ વારમાં એ ‘મોબાઇલમય’ બની ગયો. ‘ફેસબુક’ પર રમેશે પોતાનું નામ ‘રોમિયો’ રાખ્યું હતું. રમેશે ‘ફેક એકાઉન્ટ’માં ભળતીસળતી ખોટી માહિતીઓ લખી હતી અને પોતાનું સાવ ખોટું ચિત્ર ઊભું કર્યું હતું. (ફેસબુક પર આવી પ્રવૃત્તિ ધમધોકાર ચાલે છે હોં મારા વાલીડા’વ.) રમેશ રોમિયો પોતાના એકાઉન્ટમાં આવેલા મેસેજો, ફોટાઓ જોઈ મંદમંદ ‘મુસ્કુરાઈ’ રહ્યો હતો. કેટલી બધી છોકરીઓએ એને ‘હેપી ફ્રેન્ડશિપ ડે રોમિયો’ના મેસેજ મોકલ્યા હતા.
બધાયને એ સામું ‘વિશ’ અને ‘લાઇક’ કરી રહ્યો હતો. એણે જોયું તો છત્રીસ છોકરીઓએ એને ‘ફ્રેન્ડશિપ રિક્વેસ્ટ મોકલી હતી. એણે ધડાધડ બધીની રિક્વેસ્ટ એક્સેપ્ટ કરી દીધી. એ બીજા મેસેજ વાંચતો હતો ત્યાં ‘ટીડિંગ’ અવાજ સાથે મેસેજ આવ્યો. એ મેસેજમાં લખ્યું હતું, ‘હાય રોમિયો. થેંક્યૂ ફોર એક્સેપ્ટિંગ માય ફ્રેન્ડ રિક્વેસ્ટ. આઈ એમ જુલિયટ.’ રમેશ રોમિયો તો જુલિયટનું નામ વાંચી ઉછળ્યો અને પછી તો રોમિયો-જુલિયટ વચ્ચે વાતોનો ‘દોર’ શરૂ થયો. બંનેએ કલાકો સુધી ચેટિંગ કર્યું. છેવટે બંનેના મોબાઇલની બેટરી ડચકા ખાવા માંડી એટલે માંડ માંડ રોમિયો જુલિયટ એકબીજાથી વિખૂટાં પડ્યાં. ‘સી યુ સૂન. બાય.
ટેક કેર.’ એવા એવા શબ્દો સાથે એમણે ભારે હૈયે વિદાય લીધી. પણ એ પછી તો રોમિયો ને જુલિયટ આખો દિવસ ફેસબુક પર વાતે વળગેલાં જ રહેતાં. ‘ગુડ મોર્નિંગ’થી શરૂ કરી ‘ગુડ નાઇટ-સ્વીટ ડ્રીમ્સ સુધી બંનેની વાતોનો દોર આખો દી’ ચાલ્યા કરતો. જુલિયટ જ્યારે ઓનલાઇન ન હોય ત્યારે રમેશ રોમિયો ‘બૈજુ બ્હાવરો’ બની સતત મોબાઇલને જોયા કરતો. જુલિયટના મેસેજની રાહમાં એ બેધ્યાન બની જતો, બહેરો બની જતો. એની આવી હરકતોના કારણે જયાની ‘ખોપડી’ ફરી જતી. બંને વચ્ચે તુમુલ યુદ્ધ ફાટી નીકળતું. પાછાં બંને જુદા જુદા રૂમમાં ‘રૂસણે’ બેસી જતાં અને ત્યાં રમેશ રોમિયો ફરી એની જુલિયટ સાથે ‘ચેટવા’ માંડતો અને ‘નેટિયા વિશ્વ’માં એકબીજામાં ખોવાઈ જતાં.
બંને ‘શું ખાધું,’ ‘શું પીધું,’ ‘ક્યાં ગયા’તા,’ ‘શું ચાલે છે,’ ‘શું પહેર્યું છે?’ એવી બધી ફાલતું વાતો ડેઇલી અને કટિન્યૂઅસલી કર્યાં કરતાં હતાં. આમ, દિવસો પસાર થતા ગયા. બંનેને એકબીજા સાથે વાતો કર્યા વગર ચૈન નહોતું પડતું. ત્યાં તો ‘ચૌદમી ફેબ્રુઆરી’ યાને કિ ‘વેલેન્ટાઇન્સ ડે’ નજીક આવ્યો. આટલા વખતથી ચેટિંગ કરનારાં રોમિયો-જુલિયટ એ પ્રેમના પ્રતીક સમા વેલેન્ટાઇન્સ ડે પર મળવાનું નક્કી કર્યું. બંનેએ એક સરસ મજાની ‘કોફી શોપ’માં ‘મિટિંગ’ કરવાનું ‘ડિસાઇડ’ કર્યું. કાયમ લઘરવઘર ફરતાં રમેશ રોમિયોએ કહ્યું, ‘હું બ્લેક પેન્ટ અને રેડ શર્ટ પહેરીને આવીશ.’ જુલિયટે કહ્યું, ‘હું પણ બ્લડ રેડ કલરનો ડ્રેસ પહેરીને આવીશ.’
મિટિંગ ફિક્સ કરી તેરમી ફેબ્રુઆરીની રાત્રે ‘ગૂડ નાઇટ’ કહીં બંનેએ મોબાઇલ ઓલવ્યો. વેલેન્ટાઇન્સ ડેની સવારે રમેશે ઘરની બહાર નીકળતાં જયાને મોટેથી કહ્યું, ‘આજે મારે ખાસ કામ છે એટલે મને ફોન કરી ડિસ્ટર્બ ના કરતી. હું જાઉં છું.’ જયાએ કડક થઈને પૂછ્યું, ‘ક્યારે પાછા આવશો?’ તો રમેશે સામે રાડ પાડી, ‘મોડું થશે, માથાકૂટ ના કરતી.’ અને બારણું પછાડી રમેશ નીકળી ગયો. રમેશ હવે રોમિયો બનવા સીધો રેડીમેઇડ કપડાંની દુકાનમાં ઘૂસી ગયો અને ત્યાં જઈ એણે રેડ શર્ટ અને બ્લેક પેન્ટ ખરીદી લીધાં અને પછી એ પહેરી પણ લીધાં. વેલેન્ટાઇન્સ ડે હોવાથી ફૂલવાળાઓએ ભાવ વધારી દીધો હોવા છતાં રમેશ રોમિયોએ લાલ ગુલાબનું બુકે ખરીદી લીધું અને પછી રિક્ષા કરી એ નક્કી કરેલી કોફીશોપ પર જવા નીકળી પડ્યો.
રમેશ રોમિયો એણે ક્યારેય નહીં જોયેલી જુલિયટની આંખો બંધ કરી કલ્પના કરી રહ્યો હતો, ત્યાં જ એની રિક્ષા ટ્રાફિકમાં ફસાઈ ગઈ. કોઈ આખલો રસ્તા પર બેફામ બની કૂદાકૂદ કરી રહ્યો હતો. એને લીધે ટ્રાફિક જામ થઈ ગયો હતો. રમેશ રોમિયો ફરીથી ‘બૈજુ બ્હાવરો’ બન્યો. એની જુલિયટ તો નક્કી કરેલી કોફીશોપ પર પહોંચી ગઈ હતી અને ફેસબુક પર મેસેજો પર મેસેજો કરવા માંડી હતી. રોમિયો પણ સામે ‘યસ ડિયર, કમિંગ સૂન ડિયર, ઓન ધ વે ડિયર.’ એવા મેસેજો સામા ઠોક્યા કરતો હતો. છેવટે એ બરાબર દોઢ કલાક મોડો કોફીશોપમાં પહોંચ્યો. ત્યારે ત્યાં કોફીશોપમાં પણ લાઇટ ગયેલી હતી.
બધાં ટેબલ પર મીણબત્તીઓ મૂકેલી હતી. રમેશ રોમિયો મેનેજરને પૂછી, ‘બ્લડ રેડ ડ્રેસ’વાળા મેડમના ટેબલ પર પહોંચ્યો. ત્યાં બેઠેલી યુવતી સામે લાલ ગુલાબનું બુકે મૂકી એ બોલ્યો, ‘હેપી વેલેન્ટાઇન્સ ડે જુલિયટ, આઈ એમ રોમિયો’ અને પેલી પણ સામે બોલી, ‘થેંક્યૂ રોમિયો, આઈ એમ જુલિયટ’ અને ત્યાં જ કોફીશોપમાં લાઇટ આવી. રમેશ રોમિયોએ અજવાળામાં જોયું તો સામે બ્લડ રેડ ડ્રેસમાં એની પત્ની જયા યાને કિ ‘જુલિયટ’ ઊભી હતી.

 

Gujarati News સાથે જોડાયેલા અન્ય અપડેટ જાણવા માટે અમને Facebook અને Twitter પર ફોલો કરો

Web Title: Article of La Fatar by Vinay Dave in Kalash Magazine

(News in Gujarati from Divya Bhaskar) 

© VINAY DAVE

BCCI NI BOARD MEETING – Vinay Dave

​PLEASE READ MY ARTICLE IN

MY COLUMN “LA’FATAR”

IN KALASH POORTI OF

DIVYA BHASKAR.
કળશ – દિવ્ય ભાસ્કર ૦૮/૦૨/૨૦૧૭
લા’ફટર

– વિનય દવે
“બીસીસીઆઈની બોર્ડ મિટિંગ”

આ પણા ભારતના ક્રિકેટનું સંચાલન કરનાર સંસ્થા ‘બોર્ડ ઓફ કંટ્રોલ ફોર ક્રિકેટ ઇન ઇન્ડિયા’ છે. આપણું આ બી.સી.સી.આઈ.  પોતે જ ‘આઉટ ઓફ કંટ્રોલ’ થઈ ગયું. એ લોકો પોતે ‘બહુ ચર્ચિત કેરેક્ટર્સ ઓફ ઇન્ડિયા’ થઈ ગયા. એમનાં નામ અને કામ ચર્ચાના ચકડોળે ચડ્યાં. મામલો કોર્ટમાં ગયો અને પછી સુપ્રીમ કોર્ટે આખું બોર્ડ વિખેરી નાખ્યું. બોર્ડના બેજવાબદાર બાહુકોને ઘરભેગા કરી નાખ્યા અને પછી ક્રિકેટ કંટ્રોલ બોર્ડનું સંચાલન કરવા એક નવી જ સમિતિની રચના કરી નાખી. આ ‘ન્યૂ ન્યૂ બ્રાન્ડ’ કમિટીમાં અધ્યક્ષપદે ભૂતપૂર્વ કંટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ (જેને ટૂંકમાં સીએજી, કેગ કહે છે.) વિનોદ રાયને બેસાડ્યા. તેમણે અગાઉની સરકારના ટુજી ગોટાળા, કોમનવેલ્થ કાંડ, કોલસા કૌભાંડનો ‘પર્દાફાશ’ કરેલો.

એમની સાથે ઇતિહાસકાર રામચંદ્ર ગુહા, ભૂતપૂર્વ મહિલા ક્રિકેટર ડાયના એડલજી અને ફાઇનાન્સિયલ એક્સપર્ટ વિક્રમ લિમયેને બોર્ડની નવી કમિટીમાં ગોઠવ્યાં. આ ચાર સદસ્યોવાળી કમિટીમાં ડાયેના એડલજી સિવાય કોઈને ક્રિકેટ સાથે સંબંધ રહ્યો નથી. એટલે આ લોકો વિશ્વના સૌથી ધનાઢ્ય ક્રિકેટ બોર્ડ અને સૌથી મજબૂત ટીમને કેવી રીતે ‘હેન્ડલ’ કરશે એ જ જોવાનું છે, પરંતુ હમણાં થોડા દિવસ પહેલાં જ આ નવી કમિટીની બેઠક મળી. જેમાં આવનારી ક્રિકેટ સિરીઝ માટે ભારતીય ટીમનું સિલેક્શન કરવાનું હતું. મિટિંગમાં કેપ્ટન વિરાટ કોહલી અને કોચ અનિલ કુંબલે પણ હાજર હતા. એ મિટિંગમાં શું બન્યું એનો ‘સિલસિલાવાર’ અહેવાલ જોઈ લઈએ.

તો જોઈએ, ‘બીસીસીઆઈનું સીસીટીવી ફુટેજ’ કોહલીએ વાત શરૂ કરતાં કહ્યું, ‘લેટ અસ સ્ટાર્ટ સિલેક્શન મિટિંગ ફ્રેન્ડ્ઝ’ તરત જ વિનોદ રાયે ટોક્યો અને કહ્યું, ‘વિરાટ અમે તારા ફ્રેન્ડ્ઝ નથી. બોર્ડ મેમ્બર્સ છીએ. એટલે અમને સર કહે.’ કુંબલેએ બાજી સંભાળતાં કહ્યું, ‘વિનોદ રાય સરની રાય સાચી છે.’ ત્યાં તરત જ ક્રિકેટ ઇતિહાસકાર રામચંદ્ર ગુહાએ કહ્યું, ‘1932માં ભારતની ક્રિકેટ ટીમ એની પહેલી ટેસ્ટ રમવા ઇંગ્લેન્ડ ગઈ ત્યારથી ક્રિકેટ કંટ્રોલ બોર્ડના સભ્યાેને સર કહેવાનો રિવાજ હતો, પણ 1980માં જ્યારે સુનીલ ગાવસ્કર કેપ્ટન બન્યો ત્યારથી એણે બોર્ડ મેમ્બર્સને ફ્રેન્ડ્ઝ કહેવાનું શરૂ કરેલું.’ વિરાટે એને અટકાવતાં કહ્યું, ‘ઓકે સર, તો હવે ટીમ સિલેક્શન ચર્ચા શરૂ કરીએ.’ 

કુંબલેએ પોતાની ફાઇલમાંથી એક કાગળ આપતાં કહ્યું, ‘અમે એક ટેન્ટેટિવ ટીમ બનાવી છે. જેમાં સારામાં સારું પરફોર્મ કરી રહેલા પ્લેયર્સ છે. તમે લોકો અમે પ્રપોઝ કરેલા ખેલાડીઓનું લિસ્ટ જોઈ શકો છો.’ આ સાંભળી ફાઇનાન્સ એક્સપર્ટ વિક્રમ લિમયેએ કહ્યું, ‘અમે તમારી પ્રપોઝલ નહીં લઈ શકીએ. કોઈ પણ પ્રપોઝલને ફાઇનલ કરતા પહેલાં ઓપ્શન્સ હોવા જરૂરી છે.’ કોહલી ગૂંચવાયો અને પૂછ્યું, ‘ઓપ્શન્સ એટલે?’ લિમયે બોલ્યાં, ‘જ્યારે ટેન્ડર બહાર પડે ત્યારે પાર્ટીઓ પાસેથી વિવિધ ભાવની પ્રપોઝલ્સ મંગાવવામાં આવે છે. પછી જેનો ભાવ સૌથી ઓછો હોય એને ટેન્ડર મળે. તમેય મિનિમમ ચાર ટીમના ઓપ્શન લઈ આવો. 

પછી જ ફાઇનલ થશે.’ ટેન્ડર અને ટીમની વાત સાંભળી કોહલી, કુંબલે એન્ડ કંપની ગેબી રીતે ગોથે ચડી ગઈ. એમને કશું સમજાયું નહીં, પણ એક જમાનામાં ક્રિકેટર રહી ચૂકેલી ડાયના એડલજીએ બાજી સંભાળી અેને કહ્યું, ‘લિમયેજી ટીમ સિલેક્શનમાં ટેન્ડરવાળી વાત નહીં ગોઠવાય એટલે જવા દો.’ લિમયે માથું ધુણાવી ‘હા’ પાડી, પણ ત્યાં જ ડાયનાએ ગુગલી ફેંકતા કહ્યું, ‘તમારી ટીમમાં બધા પુરુષો જ કેમ છે? તમે મહિલાઓને ટીમમાં સામેલ કેમ નથી કરી? મિથાલી રાજ અને ઝુલન ગોસ્વામી જેવી ટેલેન્ટેડ ખેલાડીઓને ટીમમાં સ્થાન ન આપી તમે મહિલાઓનું અપમાન કર્યું છે.’ કોહલીએ કહ્યું, ‘ઓ ડાયનાબહેન મહિલાઓની ક્રિકેટની આખી અલગ ટીમ છે અને એ બંને એમાં છે જ. આ તો ભઈલાઓની ટીમની વાત ચાલે છે.’

ડાયનાએ હથિયાર મ્યાન કરતાં કહ્યું, ‘સારું, સારું, અત્યારે ચલાવી લઈએ છીએ, પણ ભવિષ્યમાં મહિલાઓ અને પુરુષોની કોમન ટીમ બનાવવી જ પડશે.’ કુંબલેએ વાત આગળ વધારતાં કહ્યું, ‘મારે ઓપનિંગ બેટ્સમેન ગૌતમ ગંભીરની ચર્ચા કરવી છે.’ આ સાંભળી વિનોદ રાય ધ ચેરમેન તાડૂક્યા, ‘ટુજી ગોટાળાની અહીંયાં ચર્ચા નથી કરવાની. એ મામલો કોર્ટમાં છે.’ કોહલીએ કહ્યું, ‘અરે સર! અમે ટુજી ગોટાળાની નહીં, ડાબોડી ઓપનિંગ બેટ્સમેન ગૌતમ ગંભીની વાત કરીએ છીએ. વિનોદજીએ પોતાની રાય આપતાં કહ્યું, ‘ઓહ! આ તો ગૌતમનો જી અને ગંભીરનો જી દેખાયો એટલે મને થયું ટુજી ગોટાળાની વાત હશે.’  ત્યાં તો ઇતિહાસકાર ગુહાએ મોટેથી ‘ગુહાર’ લગાવીને કહ્યું, ‘લેફ્ટી ઓપનર ના લેવાય, કેમ કે ડાબોડી ઓપનર નરી કોન્ટ્રાક્ટરને 1962માં વેસ્ટ ઇન્ડિઝ સામે ગ્રીફિથનો બોલ માથામાં વાગ્યો હતો.’ 

વિરાટે કહ્યું, ‘પણ સર, ત્યારે હેલ્મેટ નહોતી એટલે.’ પણ બોર્ડે એમની વાત પડતી મૂકી અને ગૌતમને પણ ગંભીર રીતે પડતો મૂક્યો. કુંબલેએ કહ્યું, ‘સર, અમારે એક ડાબોડી સ્પીન બોલરની ખૂબ જરૂર છે, જે ચાઇનામેન માટે એક્સપર્ટ હોય.’ ત્યાં તો બધા બોર્ડ મેમ્બર ચમક્યા. લિમયેએ કહ્યું, ‘ચાઇના સાથે સંબંધો વિશે સરકાર નક્કી કરશે. એમાં આપણે માથું મારવાની જરૂર નથી.’ કુંબલેએ ક્લેરીફાય કરતાં કહ્યું, ‘સર, ચાઇનામેન એ એક બોલિંગનો પ્રકાર છે. 

ડાબોડી સ્પીનર જ એ નાખી શકે છે’, પણ બોર્ડ મેમ્બર્સ ‘ચાઇના’ વર્ડથી જ ભડક્યા હતા એટલે ડાબોડી સ્પીનરો ડાબા હાથે લેવાયો. વિરાટે કંટાળીને પૂછ્યું, ‘તો સાહેબો, ટીમમાં લઈએ કોને?’ અધ્યક્ષ રાયે કહ્યું, ‘અત્યારે તો તમે જે નામ લાવ્યાં છો એ જ ફાઇનલ રાખો. નેક્સ્ટ ટાઇમ નવું વિચારીશું.’ અને આમ કેપ્ટન અને કોચ ફરી એક વાર પોતાને ગમતી, પોતાને ફાવતી ટીમ સિલેક્ટ કરાવવામાં સફળ રહ્યા.
©Vinay Dave

રીઢા રકઝકીયા – વિનય દવે

​*લા’ફટર – વિનય દવે*
કળશ પૂર્તિ – દિવ્ય ભાસ્કર ૦૧/૦૨/૨૦૧૭
*”રીઢા રક્ઝકીયા”*
ગુજરાતીઓને ‘વેપારી પ્રજા’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ધંધો કરવામાં આપણને ગુજરાતીઓને ‘જબરી’ ફાવટ હોય છે. આખી દુનિયાની ‘બિઝનેસ કોમ્યુનિટી’માં આપણા ‘સિક્કા’ પડે છે, પણ આ સિક્કાની બીજી બાજુયે છે. કોઈ પણ પ્રજા વેપાર ત્યારે જ કરી શકે જ્યારે સામે ‘ખરીદનાર’ હોય. એટલે આપણે ગરવા ગુજરાતીઓ વેપારી પ્રજાની સાથે ખરીદનારી પ્રજા પણ છીએ.

ખરીદી કરવી, શોપિંગ કરવું એ આપણો પ્રિય શોખ છે, પણ ખરીદી કરતા પહેલાં આપણને ‘ચાર જગ્યાએ’ પૂછવાની અનોખી આદત છે. (આ ‘ચાર જગ્યા’ ક્યાં આવેલી છે એની ‘ઇન્ટરપોલ’ તપાસ કરી જ રહ્યું છે.) કોઈ પણ વસ્તુની ખરીદી કરતા પહેલાં આપણે એના ભાવની પૂછપરછ કરીએ છીએ. પછી જે જગ્યાએ સૌથી ઓછો ભાવ  હોય ત્યાં આપણે ‘ઠરીઠામ’ થઈએ છીએ.

એ પછી ખરીદી પહેલાંની આપણી સૌથી ગમતી પ્રવૃત્તિનો આપણે ‘શુભારંભ’ કરીએ છીએ. કોઈ પણ ચીજ ખરીદતા પહેલાં એના ‘ફાઇનલ ભાવ’ માટે વેપારી સાથે ‘રકઝક’ કરવાનું આપણને ખૂબ ગમે છે. અંગ્રેજીમાં જેને ‘બાર્ગેનિંગ’ કહે છે. વેપારી જે ભાવ કહે તેને ઓછો કરાવવામાં આપણને ‘અદકેરો આનંદ’ આવતો હોય છે. ખૂબ જાણીતા ભજનની પંક્તિઓ છે, ‘બિન ગુરુ જ્ઞાન કહાં સે પાઉં.’

ખરીદી કરવામાં આપણું ભજન હોય છે, ‘બિન બાર્ગેનિંગ માલ કહાં સે લાઉં.’ બાર્ગેનિંગ કરાવ્યા વગર આપણને ખરીદીમાં મજા નથી આવતી એ ‘નક્કર હકીકત’ છે.

આપણી ‘બાર્ગેનિંગ’ની પ્રોસેસ ખૂબ જ કમાલની હોય છે. વેપારી કોઈ પણ વસ્તુની કંઈ પણ કિંમત કહે એટલે આપણે એક ખાસ પ્રકારના ચોક્કસ હાવભાવ સાથે એ વસ્તુને જોતા રહીએ છીએ. આના પરથી વેપારીને ‘ઇન્ડિકેશન’ મળે છે કે ‘પાર્ટી ઇન્ટરેસ્ટેડ’ તો છે. એટલે વેપારી પ્રશ્ન કરે, ‘બોલો, લેવું છે?’ આ સમયે આપણે સામે પ્રશ્ન કરીએ છીએ, ‘લેવું તો છે, પણ તારે કેટલામાં દેવું છે?’

વેપારી ગુગલી ફેંકે, ‘મેં તો મારી કિંમત કહી દીધી, હવે તમે બોલો, તમારે કેટલામાં લેવું છે?’ વેપારીએ કહેલી કિંમત સામે પોતાની ચોઇસની કિંમત કહેવાની આવે એ, ‘બાર્ગેનિંગ પ્રોસેસ’ યાને કિ ‘રકઝકના રમખાણ’નું પહેલું પગથિયું છે.  મારી પોતાની જ વાત કરું તો હું બાર્ગેનિંગની બાબતમાં અત્યંત નબળો છું. એકદમ ‘કચ્ચા ખિલાડી’ જેવો છું. વેપારી જ્યારે પોતાના માલની કિંમત કહે ત્યારે મારા મનમાં ‘કરુણાનું ઝરણું’ ફૂટી નીકળતું હોય છે.

મારા દિલમાંથી એવો અવાજ ઊઠતો હોય છે કે, ‘આ બિચારો વેપારી, મહેનતકશ ઇન્સાન પોતાના જ માલની કિંમત બઢાવી-ચડાવીને ખોટી શું કામ કહે?’ એના વચન પર સંપૂર્ણ વિશ્વાસ મૂકી રકઝક કરવાનું માંડી વાળી એણે કહી હોય એ જ કિંમતે વસ્તુ ખરીદી ઘરે આવી જતો હોઉં છું, પણ ઘરે આવ્યા પછી મારી રકઝક કરવાની અણઆવડતનાં ‘છાજિયાં’ લેવાનાં શરૂ થતાં હોય છે.

‘આ લેંઘામાં નાખવાની નાડીનો દડો કેટલામાં લાવ્યો?’ ‘બસો પચાસ રૂપિયામાં.’ ‘હેં? કેમ આટલા બધા?’ ‘અરે! આમાં દસ મીટર નાડી છે.’ ‘અલ્યા ડોબરમેન, પચીસ રૂપિયાની વસ્તુના તેં બસો પચાસ આપી દીધા?’ અને પછી મારા નામ પાછળ ઘણાં વિશેષણો લગાડી મારી ઇજ્જતની ‘ધજ્જિયાં’ ઉડાડવામાં આવતી હોય છે.  આમ, મને તો ‘લગીરે’ ભાવતાલ કરાવતા આવડતું નથી, પણ જે લોકો ‘રીઢા રકઝકિયા’ હોય છે, એ તો અત્યંત ભેદી રીતે બાર્ગેનિંગ કરતા હોય છે.

એ લોકો વેપારી કહે એની અડધી કરતાં પણ ઓછી કિંમત બેધડક રીતે બોલી દેતા હોય છે. ‘આ પગલૂછણિયું કેટલાનું છે?’ ‘ત્રણસો રૂપિયાનું.’ ‘અલ્યા તૈણસો તો હોતા હશે. કંઈક વાજબી કર.’ મિત્રો, આ ‘કંઈક વાજબી કર’ એ શબ્દો બાર્ગેનિંગ કળામાં ખૂબ મહત્ત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. આવી ‘વાજબી’ કરવાની માગણી પછી વેપારી એક સ્ટેપ નીચે ઊતરે છે, ‘ત્રણસોની જગ્યાએ તમે બસો પંચોતેર આપજો’ અને હવે રીઢા રકઝકિયા અસ્સલ ‘કલર’ દેખાડે છે.

‘બોલ પંચોતેરમાં પગલૂછણિયું આપવું છે.’ હવે તમે જ વિચારો ક્યાં બસો પંચોતેર અને ક્યાં પંચોતેર? હું તો આવો ભયંકર ભાવ ડિફરન્સ બોલાય ત્યારે નૈઋત્ય દિશા તરફ ઝડપથી ચાલવા માંડું છું, પણ રકઝકિયા તો અડીખમ ઊભા રહે છે. વેપારી પણ સામે ઝીંક ઝીલે છે. ‘પંચોતેરમાં તો અમારા ઘરમાં પણ નથી પડતું. સારું અઢીસોમાં લઈ જાઓ.’ પણ વીર રકઝકવાળાની પિન પંચોતેર પર ચોંટી જાય છે. ભાવની થોડી વાર ખેંચાખેંચી થાય.

અવાજના સૂર ઉપર નીચે થાય અને પછી છેવટે ત્રણસોના પગલૂછણિયાનો સોદો એંસી રૂપિયામાં પાર પડે. વેપારીને તો પણ વીસ રૂપિયાનો નફો થયાનો આનંદ થાય છે. જ્યારે ખરીદનારને બસોવીસ ઓછા કરાવ્યાનો આનંદ થાય છે અને આવી રકઝક તો ‘ફિક્સ રેટ’ એવું લખ્યું હોય ત્યાં પણ થતી હોય છે. બાર્ગેનિંગ બહાદુરો તો કોઈ પણ જગ્યાએ બાર્ગેનિંગ કરવા સક્ષમ હોય છે. અમારા એક ઓળખીતા રીઢા રકઝકિયાએ ચેન્નાઇની ચાર ટિકિટ માગી રેલવે સ્ટેશન પર બાર્ગેનિંગ કરી રેલવે સ્ટેશન પર ચકચાર મચાવી દીધો હતો.

પછી તો ખભા ઉપર ‘રે.પુ.’ લગાડેલા બેજવાળી રેલવે પોલીસે વચ્ચે પડી મામલો થાળે પાડ્યો હતો, પણ એ સમયે ટિકિટ આપનારા રેલવે કારકૂનને ‘મિનિ એટેક’ આવ્યો’તો. એનો હું તાજનો સાક્ષી છું. ટૂંકમાં, રીઢા રકઝકિયા, ભડવીર, ભાવતાલિયા, બાર્ગેનિંગ બહાદુરો આપણા બજારની રોનકસમા છે, માટે આ રકઝકની પ્રથા કાયમ ચાલુ રહેવી જ જોઈએ. કંઈક વાજબી કરો યાર..
©Vinay Dave

મફતનું મેળવવાનો હક – વિનય દવે

​કળશ પૂર્તિ

દિવ્ય ભાસ્કર – ૨૫/૦૧/૨૦૧૭

લા’ફટર – વિનય દવે

“મફતનું મેળવવાનો હક”

મારા એક મિત્રે ‘મોંઘીદાટ’ મોટરસાઇકલ ખરીદી. ‘ફોર વ્હીલર’ના ભાવ જેટલો એ ‘ટુ વ્હીલર’નાે ભાવ હતો. ‘સુપરડુપર કોસ્ટલી’ બાઇકની ડિલિવરી લેવા એ શો રૂમ પર ગયો. એ બાઇકની સાથે એક ‘જર્સી’ ફ્રી મળતી હતી. એ કોટનની ‘ગોળ ગળા’વાળી જર્સી પર બાઇકનું નામ અને બાઇકનો ફોટો છાપેલો હતો, પણ મારો વા’લીડો જે દિવસે બાઇક ‘છોડાવા’ ગયો એ દિવસે પેલી જર્સી ‘હાજર સ્ટોક’માં નહોતી.

‘ફ્રી’વાળી ‘ફોગટની’ જર્સી નહીં મળે એ વાતથી મારા મિત્રનું ફટ કર્યું. એણે તો રીતસર રાડારાડી શરૂ કરી. 50 રૂપિયાની જર્સી માટે 5,00,000ની બાઇકનો ઓર્ડર કેન્સલ કરવા પર આવી ગયો. બાઇકના શો રૂમનો મેનેજર એક્ઝેક્ટ એવી જ જર્સી પહેરીને ફરતો હતો. એણે પહેરેલી જર્સી કાઢીને આપી દીધી. મેનેજરને રીતસર ‘ઉઘાડો’ પાડ્યો છતાંયે છેવટે જર્સી અને 500 રૂપિયા રોકડાનું ડિસ્કાઉન્ટ લીધા પછી જ મારો મિત્ર ‘ટાઢો’ પડ્યો અને બાઇક છોડાવી. ત્યારે શો રૂમનો મેનેજર ‘છાપું’ ઓઢીને ફરતો હતો.

ખરેખર, કોઈ પણ વસ્તુને ‘ફ્રી’માં મેળવ્યા પછી જ આપણને ખરીદીનો સાચો આનંદ પ્રાપ્ત થતો હોય છે. 26મી જાન્યુઆરી 1950ના દિવસે આપણું ભારતનું બંધારણ અમલમાં આવ્યું એ દિવસને આપણે પ્રજાસત્તાક દિવસ તરીકે ઊજવીએ છીએ. આ બંધારણમાં જે બધા હક આપણને પ્રાપ્ત થયા છે એમાં આ હક લખેલો નથી તે છતાં પણ આ હકનો આપણે જોરશોરથી, ચારેબાજુ, રોજેરોજ ઉપયોગ કરીએ છીએ. આ વણલખેલો હક છે. ‘મફતનું મેળવવાનો હક્ક’ આ હક્કનો ઉપયોગ કર્યા વગરનો આપણો એક દિવસ પણ જતો નથી. (કે પછી આપણે જવા દેતા નથી) શાક લેવા જઈએ ત્યારે કોથમીર, મરચાં, લીમડો જેવો મસાલો ‘મફત’માં લેવા આપણે ‘કચ્ચી-કચ્ચીને’ માથાકૂટ કરીએ છીએ અને લાંબી રકઝક કર્યા પછી એ મસાલો ‘લીધે જ’ આપણે છૂટકો કરીએ છીએ.

આપણી આ મેન્ટાલિટી શાક વેચનારા ‘બકાલી’ પણ સારી રીતે જાણતા હોય છે. એટલે એ લોકો પણ આપણને ‘ઓબ્લાઇજ’ કરતા હોય એમ મસાલો આપી આપણું ‘મન’ રાખી લેતા હોય છે. એવી જ રીતે બહેનોની ‘પ્રાણપ્રિય’ પાણીપૂરીવાળાને ત્યાં પણ ‘સેમ ટુ સેમ’ ઘટના ઘટતી હોય છે. પાંચ રૂપિયાની પાણીપૂરી ખાઓ તો પણ એક મસાલા પૂરી ફ્રી મેળવવી એ આપણો અબાધિત હક છે એવું દરેકનું માનવું છે.

ઘણા તો મસાલા પૂરી ખાધા પછી ‘બેધડક’ કોરી પૂરી પણ માગતા હોય છે. ક્યાંક સાઉથ ઇન્ડિયન વાનગીઓ ખાવા જઈએ ત્યાં સાંભાર, ચટણી, રસમ જોઈએ એટલી વાર ફ્રી મળતાં હોય છે એટલે આપણે ઇડલી, ઢોંસા કે મેંદુવડાં મંગાવી વાટકીઓ ભરી ભરીને ગરમાગરમ, ચટાકેદાર સાંભાર સબડકા મારી મારીને સીસકારા બોલાવતા ‘ગટ ગટ’પી જતા હોઈએ છીએ. ચટણીઓ પણ ચમચે-ચમચા ચાટી જતા હોઈએ છીએ. આજકાલ લોકો બગીચામાં ચાલવા, દોડવા, કસરત કરવા કે લાફિંગ ક્લબમાં હસવા ઘૂસી જતા હોય છે.

આવા બગીચાની બહાર કોઈ હેલ્થ સેન્ટરવાળા કે દવાની કંપનીવાળા પોતાની જાહેરાત માટે વજનકાંટો અને મેજરટેપ લઈને ઊભા રહેતા હોય છે. લોકો એમની પાસે પણ પહોંચી જતા હોય છે અને જાણતાં હોવા છતાં ‘મફતમાં થાય છે એટલે’ પોતાનું વજન અને ઊંચાઈ મપાવી લેતા હોય છે અને પછી ‘એટલું ને એટલું જ છે એવું બોલી હસતાં હસતાં ઘરે જતા રહેતા હોય છે.

કોઈ પણ કાર્યક્રમની ટિકિટના પૈસા ખરીદવામાં આપણને કોણ જાણે શું કાંટા વાગતા હોય છે! દરેક વખતે એ કાર્યક્રમ સાથે જોડાયેલી વ્યક્તિ સાથે ઓળખાણો કાઢી આપણે ‘મફત’ના પાસ મેળવવા ખૂબ મહેનત કરતા હોઈએ છીએ. ખાણી-પીણીની ચીજવસ્તુઓના વેચાણ માટે પ્રદર્શન-મેળો ભરાયો હોય ત્યારે દરેક સ્ટોલવાળા પોતાની પ્રોડક્ટને ટેસ્ટ કરવા માટે કાઉન્ટર પણ મૂકતો હોય છે.

આપણામાંના ઘણા બધા લોકો ‘સ્ટોલે-સ્ટોલે’ ફરી અને આવી મફતની વસ્તુઓ ‘બુકડેબુકડા’ ભરી ઝાપટી જતા હોય છે. કેટલાંક તો સાંજનું ભોજન કેન્સલ કરવું પડે એટલું બધું ‘દબાવી’ જતા હોય છે. કોઈ પણ જગ્યાએ ‘ફ્રી’ એટલે ‘મફત’ લખ્યું હોય ત્યાં આપણું ધ્યાન સૌથી પહેલાં જતું હોય છે. ‘બધા વેપારીઓ’ પણ આપણી આવી મેન્ટાલિટી પારખી ગયા છે એટલે જ એ લોકો ‘બાય વન ગેટ ટુ’, ‘વન પ્લસ વન ફ્રી’, ‘ફિફ્ટી પર્સન્ટ ફ્રી સેલ’ એવું બધું લખી આપણને ખરીદી કરવા ‘ઉકસાવતા’ હોય છે.

હકીકતમાં તો એ લોકો કિંમત વધારી એના પર ડિસ્કાઉન્ટ આપતા હોય છે, પણ અાપણને ‘ફ્રી-મફત’નું એટલું ગાંડપણ હોય છે કે આપણે ભાન ભૂલી ખરીદી કરવા માંડતા હોઈએ છીએ. બિનજરૂરી શોપિંગ કરતા હોઈએ છીએ. અમારા એક ઓળખીતા ડૉક્ટરને ત્યાં દવા લેવા જાય ત્યારે માંદા હોવા છતાં હિંમતભેર મફત દવાની માગણી કરતા હોય છે અને અમારા ડૉક્ટર પણ સારા સ્વભાવના છે એટલે એમની પાસે કંપનીવાળાઓ જે ‘સેમ્પલ’ની દવાઓ આપી ગયા હોય એ દવાની ‘લહાણી’ પણ કરી નાખતા હોય છે. મારા એક ડૉક્ટર મિત્રને ત્યાં આવતા દર્દીએ તો એક વાર ‘સોલ્લિડ’ માગણી કરી હતી. એ દર્દીને છ ઇન્જેક્શનનો કોર્સ કરવાનો હતો. તો તેણે પાંચ ઇન્જેક્શન લીધા પછી કહેલું, ‘ડૉક્ટર સાહેબ, પાંચ વાર સોય ઘોંચાવી એના પૈસા આપ્યા, હવે છઠ્ઠું તો તમારે ફ્રીમાં જ આપવું પડશે’ અને ડૉક્ટર દવેએ હસીને છઠ્ઠું ઇન્જેક્શન મફતમાં ઠોકી આપેલું. ટૂંકમાં, મફત નામનો શબ્દ આપણને ખૂબ ગમતો છે.

એના માટે આપણે ધક્કામુક્કી, હડસેલાં, હડદોલાં બધું જ સહન કરવા તૈયાર થઈ જઈએ છીએ. ‘મફતનું મળે તો ઝેર પણ ખાય’ એ કહેવત એમનેમ તો નહીં જ પડી હોયને? આપણા નેતાઓ આ ‘મફતનું મેળવવાના હકનો’ ખૂબ જ ઉપયોગ કરે છે એવું સાંભળ્યું છે. એ સાચું છે?

©VINAY DAVE

અણવર લજામણો રે – વિનય દવે

​*કળશ – દિવ્ય ભાસ્કર*

૧૮ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૭
*La’ફટર*
*- વિનય દવે*
*અણવર લજામણો રે…*

ઉત્તરાયણ પૂરી થતાં જ લગ્નની સિઝન શરૂ થઈ જાય છે. આપણે ત્યાં લગ્નને પ્રસંગની જેમ નહીં, પણ ‘મહોત્સવ’ની જેમ ઊજવવામાં આવે. લગ્નવાળા ઘરમાં લગભગ એકાદ અઠવાડિયા સુધી જાતજાતના પ્રસંગો બનતા હોય છે અને ભાતભાતના લોકો ‘પ્રગટ’ થતા હોય છે. ‘મેરેજ’ નામની મસ્ત મનોરંજક ફિલમમાં ‘એન્ટ્રી’ પાડનારાં અવનવાં ‘કેરેક્ટર્સ’માં સૌથી ઇન્ટરેસ્ટિંગ કેરેક્ટર હોય તો એ છે – અણવર. અણવર એટલે લગ્ન દરમિયાન સતત વરની સાથે ઊભો રહેનારો (કે બેસનારો) સાથીદાર. 

હિન્દી ફિલ્મોમાં ખૂંખાર વિલનની સાથે એનો એક ‘પીઠ્ઠુ-ફોલ્ડર’ પડછાયો બની સતત એની સાથે ફર્યા કરતો હોય છે. બરાબર એ જ રીતે અણવર વરરાજાની ‘પીછે-પીછે’ ફરતો રહેતો હોય છે. આપણી ગુજરાતી ભાષામાં કંઈક ખોટું, ખરાબ કે વિરુદ્ધનું લખવું નકારવાચક હોય તો એ શબ્દની આગળ ‘અણ’ એવો ઉપસર્ગ લગાડવામાં આવે છે. જેમ કે અણઘડ, અણબનાવ, અણગમતું, અણઆવડત વગેરે પણ લગ્નમાં વરની સાથે એના જોડીદાર, સાથીદાર, સપોર્ટર તરીકે ‘ખડે પગે સેવા આપનાર’ને ‘અણવર’ શું કામ કહેતા હશે એ મને આજ સુધી સમજાયું નથી. એ જે હોય તે પણ અણવર આમ તો મોટેભાગે વરને મદદરૂપ થાય એવાં તમામ કાર્યો નિ:સ્વાર્થપણે કરતો રહેતો હોય છે.
 
લગ્નમાં અણવર બનનાર ‘શખ્સ કે ઇસમ માટે વણલખેલી કેટલીક ફરજો હોય છે અને લગ્નમંડપના ‘જ્યુરીસડિક્શન’માં કેટલા હકો પણ પ્રાપ્ત થતા હોય છે. અણવરની બધી જ ફરજો ‘વરરાજાલક્ષી’ જ હોય છે. લગ્ન દરમિયાન અણવરે પોતાની તમામ એક્ટિવિટીઝ વરરાજાને ‘ફોકસ’માં રાખીને જ કરવાની હોય છે. જેના હૃદયમાં વરરાજાનું હિત વસેલું હોય તે અને માત્ર તે જ અણવર બનવા સક્ષમ માનવામાં આવે છે અને એટલે જ વરરાજાનો ખાસ-મ-ખાસ દોસ્ત, પાક્કો ભાઈબંધ, જિગરજાન યાર, પ્રિય મિત્ર જ અણવર બનતો હોય છે. અણવર લગ્ન પહેલાં વરરાજાને તૈયાર થવામાં મદદરૂપ થતો હોય છે. 

એ વરરાજાના ડ્રેસમેન કમ મેકઅપ મેન કમ આસિસ્ટન્ટનું કામ કરતો હોય છે. જોકે, આવું કરવામાં અણવર ઘણી વાર ‘લોચા’ પણ મારી દેતો હોય છે. એક લગ્નમાં અણવરે વરરાજાને એવી ‘કચકચાવીને’ ટાઇ બાંધી આપી’તી કે ચોરીમાં બેસતાં જ વરરાજાનો શ્વાસ રુંધાવા માંડેલો, પણ ત્યાં હાજર ‘ગોર મહારાજ’ ખૂબ જ ‘એક્સપિરિયન્સ’વાળા હતા. એમણે તરત જ પરિસ્થિતિ પામી જઈ ટાઈનો ગાળિયો ઢીલો કરી વરરાજાને ટાઇચૂડમાંથી મુક્ત કર્યો. 

એક લગ્નમાં અણવરે વરરાજાના વાળ સરખા કરવા માટે એવો કોઈક ‘પદાર્થ’ લગાડી દીધો હતો જેને લીધે વરરાજાનો એક એક વાળ શાહુડીના પીંછાંની જેમ કડક-ટટ્ટાર ઊભો થઈ ગયો હતો અને લગ્નના બધા જ ફોટામાં વરરાજા ઊભા વાળ સાથે જંગલી રાજા જેવો દેખાતો હતો. લગ્નની વિધિ દરમિયાન ત્યાંના અગ્નિના કારણે, ગરમીના કારણે કે પછી લગ્નના ટેન્શનના કારણે વરરાજાને સતત પરસેવો છૂટ્યા કરતો હોય છે. 

આવા સંજોગોમાં અણવર પોતાની પાસે રાખેલા સરસ મજાના નેપ્કિન-રૂમાલથી વરરાજાનો ‘પસીનો’ થોડી થોડી વારે લૂછી એને રૂડોરૂપાળો દેખાડવા પ્રયત્નશીલ રહેતો હોય છે, પણ ઘણી વાર પોતાને મળતી રોયલ ટ્રીટમેન્ટથી વરરાજામાં હવા ભરાઈ જતી હોય છે. એક લગ્નમાં વરરાજા વાયડો થઈ અને વારેવારે અણવર પાસે મોઢું લુછાવતો હતો. જેને લીધે અણવર અકળાઈને વરરાજાને ચોરી વચ્ચે ‘ચમાટ’ મારી દીધી અને પછી મોટેથી બોલ્યો ‘હું અણવર છું, તારા બાપનો નોકર નથી.’ આટલું બોલી ‘મંડપભૂમિ’ છોડી જતો રહેલો. આપણે ત્યાં લગ્નો દરમિયાનની સૌથી ‘થ્રિલિંગ એક્ટિવિટી’ હોય તો એ છે – ‘જૂતાં ચોરવાની એક્ટિવિટી’ પૈસા પડાવવાના એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય સાથે છોકરી પક્ષવાળા વરરાજાનાં જૂતાં, જોડા ચોરવા માટે સતત પ્રયત્નો કરતા રહેતા હોય છે. 

આવા સંજોગોમાં અણવર ‘જાંબાઝ’ સૈનિકની જેમ વરરાજાનાં જૂતાંની રખેવાળી કરતો હોય છે અને હિંમતપૂર્વક છોકરી પક્ષવાળાનાં જૂતાં ચોરીના હુમલાનો સામનો કરતો હોય છે. એક લગ્નમાં તો અણવર અને છોકરીવાળા જૂતાંચોરો વચ્ચે છૂટા હાથની મારામારી શરૂ થયેલી. અણવર થોડું કરાટે, કુંગફુ જાણતો હતો એટલે બ્રુસલી અને જેકીચાનની જેમ ‘હુ-હા-હે-હો’ એવા અવાજો કરી છોકરીવાળાની ‘સારી પેઠની ધુલાઈ’ કરી દીધી’તી. છોકરીના ફૂઆએ પોલીસને ફોન કર્યો. લગ્નના મંડપમાં સૂટબૂટવાળા ‘સાજન મહાજન’ વચ્ચે ખાખી વર્દીવાળા પોલીસો ધસી આવ્યા. કન્યાપક્ષે વરપક્ષ સામે ‘હિચકારા હુમલા’ની ફરિયાદ નોંધાવી. 

વરપક્ષે કન્યાપક્ષ સામે ‘જૂતાં જેવી કીમતી જણસ’ની લૂંટની ફરિયાદ નોંધાવેલી અને પછી લગ્નની બાકી વિધિ પોલીસ સ્ટેશનમાં પતાવવી પડેલી. આવી બધી ખૂબ જ ગંભીર અદા કરનારા અણવરને રિલેક્સ થવા કેટલાક અબાધિત હકો મળતા હોય છે. લગ્નની વિધિ દરમિયાન કન્યાપક્ષની કોઈ પણ કન્યા સાથે ‘નયન’ના સેતુ રચવાનો યાને કિ ‘લાઇન મારવાનો’ અબાધિત હક અણવરને હોય છે, પણ આ હકનો ઉપયોગ મર્યાદામાં રહીને કરવાનો હોય છે નહીંતર પછી અણવરે કન્યાપક્ષ તરફથી ‘દેવાવાળી’ સહન કરવી પડતી હોય છે. આ સિવાય ખાવા-પીવામાં પણ અણવરને વર જેટલું જ માનપાન મળતું હોવાથી તે પણ પોતાને એક દિવસનો રાજા માનતો હોય છે. 

ક્રિકેટમાં કેપ્ટન પછી વાઇસ કેપ્ટનનું જેટલું ઇમ્પોર્ટન્સ હોય છે, એટલું જ લગનમાં વરરાજા પછી અણવરનું મહત્ત્વ હોય છે અને એટલે જ અંગ્રેજીમાં અણવરને ‘બેસ્ટ મેન’ કહેવામાં આવે છે, પણ ઘણા ‘બેસ્ટ મેન’ નકામા એટલે કે ‘વેસ્ટ મેન’ બની જતા હોય છે. ખરુંને?
લેખક – વિનય દવે

સાયકલ મારી સરરર જાય..- વિનય દવે

​દિવ્યભાસ્કર- કળશ પૂર્તિ
લા’ફટર – વિનય દવે

“સાઇકલ મારી સરરર જાય…”

દુનિયાના મોટાભાગના લોકો યાને કિ લગભગ બધી જ વ્યક્તિઓનું પહેલું વાહન, ફર્સ્ટ વ્હીકલ તો સાઇકલ જ હોય છે. ભદ્રંભદ્રીય ગુજરાતી ભાષામાં જેને ‘દ્વિચક્રીય પરિવહન યંત્ર’, બ્રિટિશ અંગ્રેજીમાં જેને ‘બાયસિકલ’ અને આપણી હિન્દી ભાષામાં જેને ‘સાઇકિલ’ કહે છે તે સાઇકલ જગતના 99.999% લોકો માટે જિંદગીમાં સૌથી પહેલું ચલાવેલું વાહન હોય જ છે. મોટા થઈને ગમે તેટલી મોંઘીદાટ ગાડીઓ ફેરવતા હોવ, લાખો રૂપિયાનાં ‘ફટફટિયાં’ લઈને ફરતા હોવ કે પછી પ્રાઇવેટ પ્લેન ઉડાડતા હોવ, પણ તમારી ‘વાહનચાલક’ તરીકેની કારકિર્દીની શરૂઆત તો તમે સાઇકલસવાર તરીકે જ કરી હશે. સાઇકલ એ રોડપતિ કે કરોડપતિ દરેકના જીવન સાથે જોડાયેલી હોય જ છે. સાઇકલ એ દરેકના જીવનના અભિન્ન અંગ તરીકે જોડાયેલી હોવાથી એની સાથે રોચક, મનોરંજક, રમૂજી પ્રસંગો પણ જોડાયેલા હોય છે, જે આપણને બધાયને જિંદગીભર યાદ રહી જતા હોય છે. તો ચાલો, આજે ‘સાઇકલ મારી સરરર જાય… ટીન ટીન ટોકરી વગાડતી જાય…’ એ ગીત ગાતાં ગાતાં સાઇકલ પર બેસી ભૂતકાળમાં સરી જઈએ.

સાઇકલ ચલાવવાના પ્રસંગોમાં સૌથી વધારે કોમેડી પ્રસંગો સાઇકલ ચલાવતા શીખતા હોઈએ ત્યારે બનતા હોય છે. સૌથી પહેલાં તો સાઇકલ પર બેસી એને ‘ચાલુ’ કેવી રીતે કરવી એ જ સમજાતું નથી. સીટ પર બેસી બંને પગ જમીન પર ટેકવી રાખો તો સાઇકલ ‘ટટ્ટાર’ ઊભી રહે, પણ જેવા પગ ઊંચા કરી એને પેડલ પર ગોઠવો એવું બેલેન્સ જાય અને નીચે પડે. એટલે સાઇકલ શીખવાની શરૂઆતમાં કોઈક ‘ટેકેદાર’ની મદદ ચોક્કસ લેવી જ પડે છે. એ ટેકો આપનાર આપણી ‘સાઇકલ સરકાર’ને ટકાવી રાખે છે અને આગળ ‘ધપાવી’ આપે છે. સાઇકલની સીટ ઉપર ગોઠવાઈએ એટલે એ ટેકેદાર ધક્કો મારી સાઇકલ સ્ટાર્ટ કરી આપે છે. આપણને મોટે મોટેથી ‘પેંડલ માર… પેંડલ માર…’ એવું કહેવા માંડે છે. (દુનિયાના મોટાભાગના લોકો સાઇકલના ‘પેડલ’ને ‘સેન્ડલ’ની બહેન અને ‘ગોંડલ’ના ભત્રીજાની જેમ ‘પેન્ડલ’ કહેતા હોય છે, જે તદ્દન ખોટો ઉચ્ચાર છે.) ટેકેદારની રાડારાડી સાંભળી આપણે ફટાફટ ‘પગ’ ચલાવવા માંડીએ છીએ. સાઇકલ આગળ વધવા માંડે છે. ટેકેદાર ટેકો આપતો સાથ દોડવા માંડે છે. સાઇકલની ગતિ વધવા માંડે છે. આપણું બેલેન્સ આવવા માંડે છે. હવે આપણો ટેકેદાર આપણો સાથ છોડવા માંડે છે. આપણે એના સપોર્ટ વગર ‘પગભર’ યાને કિ ‘સાઇકલ ભર’ થવા માંડીએ છીએ અને પછી એક તબક્કે ટેકેદાર આપણને પૂરેપૂરા છોડી દે છે. ‘છૂટો દોર’ મળતાં આપણે ‘નયા દૌર’માં સ્વાવલંબી બની જાતે, પોતે, એકલા સાઇકલ ચલાવવા માંડીએ છીએ અને પછી આપણી સાઇકલ ‘હવા સે બાતેં કરતી હુઈ’ સરરર… સરકવા માંડે છે.

પણ, કિન્તુ, પરંતુ, લેકિન આ બધું વાંચવામાં જેટલું સહેલું લાગે છે એટલું સહેલું હોતું નથી હોં મારા વા’લા. સાઇકલ સલાવતાં શીખવું એ ‘ગેબી’ રીતે અઘરું કામ છે અને એમાં ઘણા દિવસો લાગી જતા હોય છે. સૌથી પહેલાં તો સપોર્ટ આપી સાથ નિભાવનાર ટેકેદાર બજારમાં ‘ઉપલબ્ધ’ નથી હોતા. સાઇકલ પકડી સાથે દોડ્યા કરવું એ ‘મહેનત માગી લે એવું’ અઘરું કામ છે અને જ્યારે આવો ટેકેદાર મળે ત્યારે સાઇકલસવાર અને ટેકેદાર વચ્ચે ‘તાલમેલ’ ગોઠવાતો નથી. ટેકેદાર શીખવતી વખતે બૂમાબૂમ કરે ત્યારે ‘કચ્ચા ખેલાડી’ જેવો સાઇકલસવાર ‘રાગ ગભરાટ’ ગાવા માંડે છે અને રઘવાટમાં સામો બકવાટ કરી ગમે ત્યાં સાઇકલ ‘ઠોકી’ દેતો હોય છે. મારા બે ભાણિયાઓનો કિસ્સો કમાલનો છે. દસ વર્ષના મારા નાના ભાણિયાને સાઇકલ શીખવી હતી. બાર વર્ષના મારા મોટા ભાણિયાએ એ બીડું ઝડપી લીધું. (કેમ કે મોટાને સાઇકલ ચલાવતા આવડતી’તી) બડા ભાંજા અને છોટા ભાંજા સાઇકલ લઈ રસ્તે ધસી ગયા. એમના ઘર પાસે સહેજ ઢાળ જેવું હતું ત્યાં ‘છોટે’ને સાઇકલ પર બેસાડી ‘બડે’ ટેકો આપી સાઇકલ શીખવતો’તો.’ ‘છોટે’ને થોડું થોડું બેલેન્સ આવવા માંડ્યું એટલે ‘બડે’એ સાથે દોડતાં દોડતાં સાઇકલ છોડી દીધી અને પછી ઢાળ પર દોડતો એ સાઇકલની આગળ જતો રહ્યો.
 
‘નાના ભાણા’એ પોતાના ‘સપોર્ટર’ને આગળ વધી ગયેલો જોયો એટલે એ છળી મર્યો. પોતાને હવે કોઈનો ટેકો નથી એવી જાણ થતાં ‘નાનકો’ ભડક્યો અને પછી એણે મારાં મોટાં બહેનને યાદ કરી ‘મમ્મીઈ ઈ ઈ…’ આવી ડાર્ક બ્લેક કલરની ચીસ નાખી અને પછી સાઇકલ છોડી અને બંને હાથ અંગ્રેજીને ‘વી’ આકારમાં ઊંચા કર્યા. પેડલવાળા પગ છોડી ઊંધા ‘વી’ની જેમ પગ પહોળા કરી દીધા. અસવારે પોતાના ઉપરનો અંકુશ છોડી દીધો છે એનું જ્ઞાન થતાં સાઇકલ નિરંકુશ બની ગઈ અને પોતાનો ટેકો છોડી દેનારા ‘મોટા ભાણા’ તરફ ખિજવાઈને ધસી ગઈ. એના બે પગ વચ્ચે ઘૂસી ગઈ અને મારા વ્હાલા ભાણિયા ‘ઊંધે કાંધ’ નીચે એકબીજા ઉપર પડ્યા અને સાઇકલ એમની ઉપર પડી.મારો પોતાનો જ કિસ્સો કહું તો મારા મામાના દીકરા દીપેને સાથે દોડી દોડીને મને સાઇકલ ચલાવતા શિખવાડી હતી. મારું બેલેન્સ પણ ગોઠવાઈ ગયું હતું અને સાઇકલ પણ બરાબર ચાલતી’તી, પણ મારો એક જ પ્રોબ્લેમ હતો. મને સાઇકલ રોકી અને ઊતરતાં નહોતું આવડતું અને જો એવું કરવા જાઉં તો હું સાઇકલ સહિત નીચે પડી જતો’તો. આના ઉપાય તરીકે દીપેને આઇડિયા કરેલો.
 
હું જ્યારે આંટો મારીને આવું ત્યારે થોડું સાથે દોડી, સાઇકલ પકડી, એને રોકી મને નીચે ઉતારી દેતો’તો, પણ એક વાર ‘સોલ્લિડ લોચો’ પડેલો. હું આંટો મારીને આવ્યો ને જોયું તો દીપેન ઉર્ફે ‘દીપડો’ ક્યાંક ગુમ થઈ ગયેલો. મારે ઊતરવું હતું, પણ ઉતરાય એમ નહોતું. એટલે મેં સાઇકલ ચલાવવાનું જારી રાખ્યું. હવે શું કરવું એ હું વિચારતો’તો જ ત્યાં સામેથી બકરીઓનું ‘ધણ’ ધસી આવ્યું. હું સાઇકલ રોકી ના શક્યો અને બકરીનાં ટોળાં વચ્ચે જઈ ‘ભફાંગ’ કરીને ખાબક્યો. બકરીઓએ મને અને સાઇકલને કૂદી કૂદીને ઢીંકો મારી’તી. મારા એક મિત્રએ સાઇકલ શીખતી વખતે પોલીસને પછાડી દીધેલો પછી તો ‘કાયદાએ કાયદાનું કામ’ કરેલું અને એને ‘કડી સે કડી’ સજા થયેલી. સાઇકલ શીખતી વખતે એક વાત બધાએ નોંધી હશે કે એ વખતે સાઇકલ જ્યાં ન લઈ જવાનું નક્કી કરીએ એ તરફ જ ચોક્કસ એ ધસી જતી હોય છે. આ લેખમાં પણ એવું થયું છે. સાઇકલનો આ લેખ પૂરો નહોતો કરવો, પણ પૂરો કરવો પડે છે, પણ હા, સાઇકલની ‘સરસરતી વાતો’ આપણે આગળ વધારીશું જ, પણ અત્યારે તો એને ‘બ્રેક’ મારીએ. સી યુ નેકસ્ટ વીક વિથ સાઇકલ… 

©Vinay Dave

Writer LA’FATAR

Kalash Poorti, Divya Bhaskar

ભેદી ભવિષ્યવાણીઓ – વિનય દવે

​અમને એવો ખાતરીપૂર્વકનો ભ્રમ છે કે અમને જ્યોતિષશાસ્ત્રનું અગાધ જ્ઞાન છે. અમારી દિમાગ વગરની ખાલી ખોપડીમાં એવી માન્યતા દૃઢપણે ઘર કરી ગઈ છે કે અમને ભવિષ્યકથન કરતાં આવડે છે. અમારા આવા તદ્દન ખોટા ખ્યાલોના કારણે અમે ‘ભ્રમિત અવસ્થામાં’ વારેવારે ભવિષ્યવાણીઓ કરતા રહીએ છીએ. અમારાં ‘ફ્યૂચર પ્રિડિક્શન્સ’ ખોટા પડવાના કારણે અમે ઘણી વાર ‘હાંસીનું પાત્ર’ પણ બન્યા છીએ. લોકોએ અમારી સાથે ‘ટપલી દાવ’, પણ કર્યો છે, પણ તે છતાંયે અમે અમારા ભ્રમને પોષવાનું ચાલુ જ રાખ્યું છે અને અમે સતત ભવિષ્યકથનો કરતાં જ રહીએ છીએ.

 

આ થોડા જ દિવસોમાં વિક્રમ સંવતનું નવું વર્ષ શરૂ થવાનું છે. ત્યારે ‘મૌકા ભી હૈ ઔર દસ્તૂર ભી હૈ’ એવું વિચારી અમે ફરી એક વાર ‘ભેદી ભવિષ્યવાણી’ કરવા જઈ રહ્યા છીએ. આ વખતની અમારી ભવિષ્યવાણી રાશિ મુજબ કે જન્મ તારીખ મુજબની નથી. સમગ્ર વિશ્વના જ્યોતિષના ઇતિહાસમાં કોઈએ ક્યારેય ન કર્યું હોય એવું કામ અમે કરવા જઈ રહ્યા છીએ. અમે આ વખતે વ્યવસાયના આધારે ભવિષ્ય કથન કરવાના છીએ. તો ચાલો જોઈ લઈએ જુદા જુદા વ્યવસાયના લોકો માટે આવનારું વર્ષ કેવું જશે!

}બસ કંડક્ટર : બસ કંડક્ટર તરીકે કામ કરનારા જાતકો માટે આવનારું વર્ષ ખૂબ પ્રવાસ કરાવનારું બની રહે. એમણે લગભગ દરરોજ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યા, આમથી તેમ ફર્યા કરવું પડશે. પોષ મહિનામાં પ્રવાસીઓ સાથે તકરારના બનાવો બનવાની વકી છે. વર્ષના મધ્યભાગમાં પ્રવાસીઓનું ભાડું પોતાના ખિસ્સામાં સેરવી લેવાના આરોપ લાગવાના યોગ છે. કુંવારા કંડક્ટકરોને બસમાં બેઠેલી યુવતી સાથે પ્રેમ થવાની સંભાવના છે. ડ્રાઇવર સાથેના સંબંધો સતત તણાવભર્યા રહે એવું પણ દેખાઈ રહ્યું છે. શારીરિક સુખાકારી અને ચાલુ બસે બેલેન્સ જળવાઈ રહે, એને માટે જમણો પગ નૈઋત્ય દિશામાં અને ડાબો પગ વાયવ્ય દિશામાં રાખી બસમાં ઊભા રહેવાથી ફાયદો થશે.

}પાનના ગલ્લાવાળા : પાનનો ગલ્લો ચલાવનારા જાતકો માટે આવનારું વર્ષ એકસો વીસ ટકા લવલી જવાનું છે. ગલ્લો એમને રૂપિયાનો દલ્લો કમાવી આપશે અને એમને ‘નવરતન’ પ્રાપ્ત થશે. એમને ચૂનો લગાડવાની કોશિશ કરનારાના ઇરાદાઓના ટુકડા ટુકડા થઈ જશે. બનારસી અને કલકત્તી માણસોથી એમને ખૂબ ફાયદો થશે. બારે મહિના એ મસ્તીના મસાલાની મોજ માણશે. ડેન્ટિસ્ટ એસોસિયેશન દ્વારા ‘બેસ્ટ કસ્ટમર સપ્લાયર’નો એવોર્ડ પણ મળશે, પરંતુ વર્ષના અંતમાં લોકોના દાંતને નુકસાન પહોંચાડવાના ગુનામાં ભાગીદાર હોવાના કારણે એમના બધા દાંત પડી જશે અને એમણે ‘મોંઘા માંહ્યલું’ ચોકઠું કરાવવું પડશે. 

}પસ્તી, પેપર, ભંગારવાળા : આ વર્ષ પસ્તી પેપર અને રદ્દી તેમજ ભંગારના વ્યવસાય સાથે જોડાયેલા જાતકો માટે ‘વેસ્ટમાંથી બેસ્ટ’ પરિણામ આપશે. છાપાંઓમાં કૂપન ચોંટાડી ભેટ મેળવવાની સ્કીમમાં ગિફ્ટની ક્વોલિટીમાં સુધારો આવશે અને એટલે લોકો ડબલ છાપાં ખરીદવા માંડશે. જેને લીધે આ વ્યવસાયના જાતકોને ‘પસ્તીમાંથી મસ્તી મળશે.’ જૂના ભંગારમાંથી કીમતી વસ્તુ મળી આવવાના પણ યોગ છે. વર્ષના મધ્યભાગમાં ચૂંટણીઓ આવવાથી ભંગારના ભાવમાં ખૂબ ઉતાર-ચડાવ આવશે, જેને લીધે ગ્રાહકો સાથે તકરાર થવાના ચાન્સીસ છે. વધારે આર્થિક લાભ માટે ભેગી કરેલી પસ્તી પાસે દરરોજ દિવેલમાં ઊભી વાટનો દીવો કરવો, પણ દીવો પસ્તીથી મિનિમમ ત્રણ ફૂટ દૂર મૂકવો, નહીંતર ભડકાથી નુકસાન જાય તેવા યોગ છે.

}પાણીપૂરીવાળા ભૈયા : પાણીપૂરીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા જાતકો માટે આવનારું વર્ષ થોડું ચટપટું થોડું અટપટું રહેશે. વર્ષની શરૂઆતમાં પૂરીઓ ફૂટેલી અને હવાયેલી આવવાથી ગ્રાહકો સાથે ઉગ્ર દલીલો થાય તેવી વકી છે. વર્ષના મધ્યભાગમાં બટાકાની ક્વોલિટી બગડવાથી પૂરીમાં ભરવા બનાવેલી ‘લુગદી’ સતત એકવીસ દિવસ રોજ સાંજે ‘ઊતરી’ જશે, પરંતુ ચણા અને ચટાકેદાર પાણી ‘લાજ’ બચાવશે. ઉનાળાના સમયે પાણીની સમસ્યા સર્જાવાથી સરકાર દ્વારા પાણી બચાવવા માટે પાણીપૂરીની લારીઓ પર પ્રતિબંધ મુકાય તેવા ગ્રહો છે, પણ વર્ષના અંતમાં નોરતાં વખતે ધંધામાં તેજી આવશે. દબાણ ખસેડવાવાળા લારી ઉપાડી જાય તેવી પણ સંભાવના છે. આવી પરિસ્થિતિથી બચવા દરરોજ કાળા રંગના કૂતરાને દહીંપૂરી ખવડાવો. કૃપા બરસેગી.

}ટેલિમાર્કેટિંગવાળી બહેનો : આ ટેલિમાર્કેટિંગનું કામ કરનારી યાને કી ફોન કરી વસ્તુઓ વેચનારી બહેનો માટે આવનારું વર્ષ ‘વાતોનાં વડાં’ કરાવનારું જશે. લોકોને ફોન કરી કરીને એમના મગજની નસો એવી ખેંચાઈ જશે કે એ પોતાનો નંબર પણ ભૂલી જશે. ફોન પર વાતો કરવાની આદતના કારણે એ સામસામે બેસીને વાત જ નહીં કરી શકે. સામે જ બેઠેલી વ્યક્તિ સાથે વાત કરવા એ ફોન જોડશે. સતત બોલ બોલ કરવાના કારણે એમના ગળાની પિન ઘસાઈ જશે. આ વ્યવસાય સાથે જોડાયેલી કુંવારી બહેનોને ટેલિમાર્કેટિંગના ગ્રાહક સાથે પ્રેમ થવાના યોગ છે, પરંતુ માત્ર અવાજ સાંભળી પ્રેમમાં પડ્યા પછી રૂબરૂ મળ્યા બાદ આવા ‘ટેલિપ્રેમ’ના ભંગ થવાના પણ યોગ છે. ટેલિમાર્કેટિંગ દ્વારા ગ્રાહકોને સમજાવવા (એટલે કે લપટાવવા) અઘરું કામ છે, પરંતુ દરેક કોલની શરૂઆતમાં જો ‘હેલો’ની જગ્યાએ ‘યલો’ બોલવામાં આવશે તો જરૂર ફાયદો થશે.

હે સુજ્ઞ વાચકો! અમે અમારી (કુ)બુદ્ધિ અનુસાર અમને જેવાં સૂઝ્યાં એવાં પ્રિડિક્શન્સ કરી નાખ્યાં છે. આ વાંચ્યા પછી એને સાચાં માનવાં કે નહીં એ તમે જ નક્કી કરી લેજો. ચાલો, તો મળીએ આવતા વર્ષે. સાલ મુબારક, ઇન એડવાન્સ.

– Vinay Dave ©

સદાબહાર સંસ્મરણો – વિનય દવે ઉત્સવ-૨૦૧૬

ભેદી ભવિષ્યવાણીઓ- વિનય દવે

દિવ્યભાસ્કરની બુધવારની “કળશ” પૂર્તિમાં મારી કોલમ “લા-ફટર” નો મારો લેખ